Шетелдегі қақтығыстарда жүрген қазақстандықтар: ресми дерек не дейді?

2024 жылдың 1 сәуірінде Украинадағы әскери жанжалға қатысқандардың қатарында 660-тан астам қазақстандықтың есімі бар делінген тізім желіде тарады. Алайда бұл ақпаратты ҚР Ішкі істер министрлігі әлі растамаған. Қазіргі таңда тексеріс жүргізіліп жатыр, деп хабарлайды Bugin.kz порталы Tengrinews.kz-ке сілтеме жасап.

Соғыс пен қылмыстық істердің өсуі

Қазақстан заңнамасында шетелдегі әскери жанжалдарға қатысқандарға қатысты екі негізгі бап қарастырылған:

    •    170-бап – «Жалдамалылық» (жаза мерзімі – 17 жылға дейін);

    •    172-бап – «Шет мемлекеттің аумағындағы соғыс қимылдарына қатысу» (жаза мерзімі – 9 жылға дейін).

2022 жылғы жағдай бойынша:

    •    170-бап аясында ешбір іс қозғалған жоқ;

    •    172-бап бойынша – 2 іс тіркеліп, 3 іс тергеуде болды (бірі аяқталды, бірі сотқа жіберілді, бірі тоқтатылды).

2023 жылы:

    •    170-бап бойынша – 3 іс тіркеліп, бәрі де тергеуге алынған (бірі сотқа жіберіліп, бірі тоқтатылған);

    •    172-бап бойынша – 23 іс тіркеліп, жалпы 25 іс тергелді (оның ішінде 9 іс аяқталды, 1 сотқа жолданды, 1 тоқтатылды, 1 уақытша тоқтатылған).

2024 жылы бұл үрдіс жалғасып жатыр.

Қылмыстық істердің көпшілігі күдіктілердің шетелде болуына байланысты тоқтатылған. Кейбір істер фигуранттардың қаза болуына байланысты жабылған.

Жалпы алғанда, 2022 жылдан бері:

    •    170-бап бойынша – 5 қылмыстық іс;

    •    172-бап бойынша – 92 іс қозғалған.

Яғни, кемінде 97 қазақстандықтың шетелдегі соғысқа қатысқаны тергеу материалдарында көрініс тапқан. Істердің күрт өсуі Украинадағы соғыс жағдайымен байланысты болуы мүмкін.

Сотталғандар саны:

    •    2022 жылы – ешкім сотталмаған;

    •    2023 жылы – 170-бап бойынша 1 адам, 172-бап бойынша 2 адам;

    •    2024 жылы – әр бап бойынша тағы бір-бір адамнан сотталған.

Осылайша, барлығы 8 адам сот үкімімен жазаланған.

Қылмыстық баптардың пайда болу тарихы: Украина мен Сирия

Шетелдегі әскери жанжалдарға қазақстандықтардың қатысуы алғаш рет 2014 жылы айқын байқалды. Украина шығысындағы жағдай ушыққан кезде, Сыртқы істер министрлігі мен Бас прокуратура бұл мәселеге бастапқыда күмәнмен қарағанымен, жыл соңында мұндай деректер ресми расталды. Соның нәтижесінде сол жылы ҚР Қылмыстық кодексіне арнайы 172-бап енгізілді.

Бұл бап күшіне енген алғашқы жылы – 2014 жылы – бірден 76 іс қозғалған. Бұл істердің кейбірі Украинамен, кейбірі Сириямен байланысты болуы мүмкін.

Ал 2015–2021 жылдар аралығында 170 және 172-баптар бойынша 124 қылмыстық іс тіркелген. Алайда нақты қандай елдердегі қақтығыстарға қатысқаны туралы ақпарат ресми түрде жарияланбаған.